علائم آفتاب‌سوختگی گیاهان | چگونه آسیب نور شدید خورشید را تشخیص و درمان کنیم؟

از آفتاب‌سوختگی تا استرس آفتاب ( چگونه آفتاب‌سوختگی گیاهان را شناسایی و درمان کنیم. )

متداول ترین مشکلاتی که شادابی و سرسبزی گیاه رو تحت تاثیر قرار میده آفتاب‌سوختگی است. مثل هر چیز خوبی، زیاد بودن نور مستقیم خورشید هم می‌تواند مشکل‌ساز شود و باعث آسیب به گیاه شود، مشکلی که به آن آفتاب‌سوختگی گیاهان گفته می‌شود و خیلی‌ها آن را جدی نمی‌گیرند. وقتی گیاهان ناگهان یا به مدت طولانی زیر نور مستقیم خورشید قرار می‌گیرند، احتمال آفتاب‌سوختگی آن‌ها زیاد است.

این وضعیت زمانی پیش می‌آید که برگ‌های گیاه نمی‌توانند بیش از حد توان خود در برابر نور قوی خورشید مقاومت کنند و سلول‌های برگ آسیب می‌بینند. به خصوص گیاهانی که به نور مستقیم خورشید عادت ندارند یا تازه از محیطی کم‌نور به محیط پرنور منتقل شده‌اند، بیشتر در معرض این آسیب قرار می‌گیرند. چه یک گل آپارتمانی کنار پنجره باشد، چه یک گیاه تازه کاشته شده در باغ، آفتاب‌سوختگی می‌تواند برگ‌های سالم را خیلی زود به لکه‌های خشک و بی‌رنگ تبدیل کند.

علائم آفتاب ‌سوختگی گیاهان چگونه است؟

• در این حالت بافت‌های گیاه به راحتی خم شده و شکسته می‌شوند.
• خشکیدگی و پژمردگی برگ ها
• بروز لکه‌های سفید یا تیره بر روی برگ ها
• بروز لکه های قهوه ای یا سوختگی بر روی تنه و ساقه گیاهان
• سقط شدن میوه ها و یا پوک و بی مغز شدن
• کاهش کیفیت میوه و از دست دادن طراوت آنها
• کاهش عملکرد و بازارپسندی محصول

علائم آفتاب‌سوختگی گیاهان شکل‌های مختلفی دارند که به سادگی می‌توان آن‌ها را دید. مثلاً برگ‌ها ممکن است در نقاطی، به خصوص در سمت آفتاب، رنگ‌شان کم‌رنگ شود یا به شکل لکه‌های سفید و روشن دیده شوند.

گاهی لبه‌های برگ‌ها خشک می‌شوند، قهوه‌ای رنگ می‌گیرند و به راحتی می‌شکنند که این نشان‌دهنده آسیب شدید به برگ است. همچنین پیچ خوردن برگ‌ها، ظاهر شدن لکه‌های سوخته و تیره روی برگ‌ها، یا حتی خشک شدن بخش‌هایی از گیاه با وجود آبیاری کافی، از نشانه‌های دیگر آفتاب‌سوختگی هستند.
این نشانه‌ها معمولاً در روزهای گرم تابستان بروز می‌کنند، یعنی زمانی که نور خورشید بسیار شدید است و رطوبت هوا کم است. در این شرایط، گیاهان سریع‌تر آب خود را از دست می‌دهند و دچار ضعف و استرس می‌شوند.

جدول: علائم رایج آفتاب‌سوختگی در گیاهان پرطرفدار

علامت	ظاهر	گیاهان آسیب‌دیده
لکه‌های رنگ‌پریده/سفید	نواحی سفید یا روشن روی برگ‌ها	ریحان، شمعدانی، درختان مرکبات
لبه‌های قهوه‌ای برگ	خشک و شکننده شدن لبه‌های برگ	گوجه‌فرنگی، فلفل، پتونی‌ها
پیچ خوردن برگ	برگ‌ها به سمت داخل یا پایین جمع می‌شوند	نعناع، بادمجان، گل رز

تفاوت گرمازدگی و آفتاب‌سوختگی در گیاهان،شناخت دو مشکل مهم نور و دما

گرمازدگی مشکلی است که کل گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود گیاه به دلیل دمای بالا و شرایط نامناسب، ضعیف و آسیب‌دیده شود. این وضعیت معمولاً باعث پژمردگی کلی، کاهش رشد و ضعف عمومی گیاه می‌شود.

آفتاب‌سوختگی فقط بخشی از گیاه را درگیر می‌کند، جایی که نور شدید خورشید یا نورهای مصنوعی باعث سوختن و آسیب بافت‌های گیاهی می‌شود. این آسیب معمولاً به شکل لکه‌های سوخته یا خشک روی برگ‌ها و شاخه‌ها دیده می‌شود و عملکرد آن قسمت‌ها را مختل می‌کند.

به طور خلاصه، گرمازدگی یک آسیب گسترده و کلی است، اما آفتاب‌سوختگی یک آسیب موضعی و محدود به بخش‌هایی است که در معرض نور شدید قرار دارند.

چگونه گیاهان آسیب‌دیده از آفتاب را در خانه‌های خود درمان کنیم.

اگر گیاهی دچار آفتاب‌سوختگی شد، نگران نباشید، می‌توان با مراقبت‌های مناسب آن گیاه را شاداب‌تر کرد.
اولین کار این است که گیاه را به مکانی با سایه ملایم منتقل کنید، جایی که نور مستقیم خورشید به آن نرسد یا حداقل شدت نور کم شود. مخصوصاً در ساعات گرم روز که آفتاب شدیدتر است.آبیاری باید به صورت منظم و مناسب انجام شود اما نه به گونه‌ای که گیاه در آب زیاد فرو رود. برگ‌هایی که کاملاً سوخته یا خشک شده‌اند را باید هرس کنید چون این برگ‌ها دیگر بهبود نمی‌یابند و فقط انرژی گیاه را هدر می‌دهند.در دوره بهبود، بهتر است از کود دادن خودداری کنید تا گیاه تحت استرس قرار نگیرد.

جدول: اقدامات موثر برای بهبود گیاه در خانه

اقدام	تاثیر	زمان
انتقال به مکان سایه‌دار	کاهش آسیب بیشتر نور خورشید	بلافاصله پس از مشاهده آفتاب‌سوختگی
حذف برگ‌های آسیب‌دیده	صرف انرژی گیاه روی رشد برگ‌های جدید	وقتی برگ‌ها کاملاً خشک یا سوخته‌اند
آبیاری در صبح زود	حفظ رطوبت ریشه‌ها بدون افزایش دمای خاک	روزانه در دوران بهبود
خودداری از کود دادن	جلوگیری از استرس گیاه در زمان بهبود	تا زمان ظهور برگ‌های جدید

اصول ساده آبیاری گیاه آفتاب‌ سوخته:

• آبیاری در صبح زود

بهترین زمان آبیاری، صبح زود است، چون دمای هوا پایین است و ریشه‌ها فرصت دارند آب را جذب کنند بدون اینکه بخار شود. در نتیجه رطوبت به خوبی در خاک باقی می‌ماند.

• اجتناب از آبیاری در ظهر یا عصر داغ

آبیاری در ساعات گرم (بین ۱۱ تا ۴ بعدازظهر) خطرناک است، ممکن است باعث پختگی ریشه‌ها یا افزایش تنش گرمایی شود.

• عمقی و آهسته آب بدهید

به‌جای آبیاری سطحی، باید آب را به‌آرامی و به‌اندازه کافی بدهید تا به عمق ریشه‌ها برسد و خاک به‌طور یکنواخت مرطوب شود.

• فقط وقتی خاک خشک شده آب بدهید

نباید با دیدن برگ‌های سوخته، مدام گیاه را آب بدهید. ابتدا با انگشت خاک را بررسی کن، اگر ۲ تا ۳ سانتی‌متر رویی خشک شده بود، زمان آبیاری است.

• از پاشیدن آب روی برگ‌ها خودداری کنید (به‌جز صبح زود)

اگر آب در آفتاب روی برگ‌ها بماند، ممکن است مثل ذره‌بین عمل کند و سوختگی برگ را بدتر کند. تنها در صبح خیلی زود، می‌توان کمی اسپری آب برای خنک کردن برگ‌ها استفاده کرد.

راهکارهای ساده پیشگیری از آفتاب‌سوختگی برای باغداران

گیاهان را به تدریج به نور شدید عادت دهید یعنی اول فقط چند ساعت در روز آن‌ها را به نور خورشید منتقل کنید و کم‌کم مدت زمان را زیاد کنید تا برگ‌ها به نور قوی عادت کنند.می‌توانید از توری‌های سایه‌بان، چترهای باغی یا حتی قرار دادن گیاهان زیر سایه گیاهان بلندتر استفاده کنید تا شدت نور کم شود. خاک پوش روی خاک هم کمک می‌کند که رطوبت خاک حفظ شود و گیاه استرس کمتری داشته باشد. چون بعضی گیاهان نور کامل خورشید را دوست دارند و برخی فقط سایه نیم‌سایه را تحمل می‌کنند.

جدول: روش‌های پیشگیری موثر برای گیاهان پرطرفدار

روش	نحوه کمک	بهترین کاربرد
نوردهی تدریجی	کمک به سازگاری آرام برگ‌ها با نور شدید	گیاهان آپارتمانی، گیاهان جوان
استفاده از پارچه یا توری سایه‌بان	کاهش شدت نور خورشید	گیاهان دارویی، نشاءها
خاک پوش	خنک و مرطوب نگه داشتن ریشه‌ها	باغچه‌ها و گلدان‌ها

آفتاب‌سوختگی به دو شکل متفاوت و در دو فصل مختلف رخ می‌دهد.

آفتاب‌سوختگی تابستانی : در تابستان، دمای هوا بسیار بالا می‌رود و ریشه‌های گیاه در جذب آب دچار مشکل می‌شوند. وقتی نور خورشید به صورت مستقیم و شدید به برگ‌های بالایی و سمت جنوبی گیاه می‌تابد، برگ‌ها نمی‌توانند رطوبت کافی داشته باشند و دچار سوختگی می‌شوند. این حالت معمولاً با ایجاد لکه‌های قهوه‌ای یا زرد روی برگ‌ها شروع می‌شود و اگر به موقع رسیدگی نشود، این آسیب به برگ‌های دیگر و حتی تنه گیاه پخش میشود. مانند: درختان میوه مانند سیب یا گلابی در تابستان اگر آبیاری مناسبی نداشته باشند، برگ‌های بالایی‌شان دچار آفتاب‌سوختگی می‌شود و ممکن است میوه‌ها هم آسیب ببینند.

آفتاب‌سوختگی زمستانی: در این فصل شرایط متفاوت است وقتی نور خورشید به برگ‌ها می‌تابد، ممکن است برگ‌ها گرم شوند، اما خاک اطراف گیاه یخ زده و ریشه‌ها قادر به جذب آب نیستند. در این شرایط برگ‌ها خشک و آسیب‌دیده می‌شوند، حتی اگر گیاهان مقاوم به سرما باشند. این مشکل بیشتر زمانی رخ می‌دهد که خاک قبل از زمستان خشک شده باشد و رطوبت کافی نداشته باشد.مثل: درختان همیشه‌سبز مثل سرو یا کاج در زمستان وقتی نور خورشید مستقیم به برگ‌هایشان می‌تابد اما خاک یخ زده است، برگ‌ها یا سوزن‌هایشان آسیب می‌بیند و ممکن است قهوه‌ای شود.

کدام گیاهانی بیشتر به مراقبت نیاز دارند؟

بعضی  از گیاهان به نگهداری بیشتری نیاز دارند، به‌خصوص وقتی ناگهان از فضای بسته به فضای باز منتقل می‌شوند مانند گل صلح و سانسوریا، نشاءها و گیاهان جوان به‌ خاطر داشتن برگ‌های حساس‌تر، آسیب‌پذیرتر هستند. همچنین گیاهانی با برگ‌های بزرگ و نرم مثل بگونیا و هیدرانژیا و گیاهان سایه‌دوست مانند جعفری و نعناع که تحمل نور شدید خورشید را ندارند، باید با دقت بیشتری نگهداری شوند.

تاثیر آفتاب‌سوختگی بر عملکردهای طبیعی گیاهی

آفتاب‌سوختگی گیاه را دچار آسیب‌هایی میکند که به فعالیت‌های طبیعی و ضروری آن‌ها لطمه می‌زند. یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها، کاهش توان گیاه در انجام فتوسنتز است، چون نور زیاد باعث آسیب‌دیدگی بخشی از برگ‌ها می‌شود که نور را جذب و به انرژی تبدیل می‌کنند. وقتی این فرایند کاهش یابد، گیاه رشد کمتری دارد و توانایی آن در گلدهی و تولید میوه کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه، میزان محصول کمتر می‌شود و توان کلی گیاه برای ادامه رشد و تولید کاهش می‌یابد.

آیا آفتاب‌سوختگی با سایر مشکلات برگ گیاهان شبیه است ؟

گاهی علائم آفتاب‌سوختگی شبیه به بیماری‌های قارچی یا کمبود مواد غذایی در برگ‌ها ظاهر می‌شود، چون برگ‌ها تغییر رنگ می‌دهند، قهوه‌ای یا خشک می‌شوند. اما تفاوت‌هایی وجود دارد. آفتاب‌سوختگی معمولاً در بخشی از گیاه دیده می‌شود که مستقیم زیر نور خورشید قرار دارد و علائمی مانند لکه‌های قارچی یا زردی‌های الگودار ناشی از کمبود مواد غذایی را ندارد. علامت دیگر کم‌آبی است. وقتی خاک خشک باشد و گیاه نتواند آب کافی از ریشه جذب کند، برگ‌ها پژمرده، خشک و شکننده می‌شوند که این حالت مانند آفتاب‌سوختگی به نظر می‌رسد و این حالت نیز می‌تواند آفتاب‌سوختگی را شدت ببخشد.

۶ راه درمان آفتاب‌سوختگی و به بهبودی سریع‌تر گیاه

1. کودهای آلی ملایم
   کودهای آلی مثل کمپوست یا کودهای مایع رقیق‌شده به گیاه کمک می‌کنند تا مواد مغذی لازم را به آرامی دریافت کند و انرژی لازم برای ترمیم برگ‌ها و رشد جدید را داشته باشد. ولی در دوره آسیب بهتر است کود دهی سنگین انجام نشود.
2. کودهای حاوی پتاسیم
   پتاسیم باعث تقویت دیواره‌های سلولی برگ می‌شود و مقاومت گیاه را در برابر استرس‌های محیطی مثل آفتاب‌سوختگی افزایش می‌دهد.
3. آنتی‌اکسیدان‌ها و محلول‌های ضد استرس
   برخی محلول‌های مخصوص گیاهان که حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها یا ترکیبات ضد استرس هستند، می‌توانند به کاهش آسیب سلولی و کمک به ترمیم برگ‌ها کمک کنند.
4. اسپری آب یا محلول‌های مرطوب‌کننده برگ
   پاشیدن آب یا محلول‌های مرطوب‌کننده روی برگ‌ها در صبح زود، به حفظ رطوبت برگ‌ها کمک می‌کند و از تشدید آسیب آفتاب جلوگیری می‌کند.
5. مالچ یا پوشش خاک
   مالچ‌های طبیعی مثل پوست درخت، برگ خشک یا کاه کمک می‌کنند رطوبت خاک حفظ شود و دمای ریشه‌ها متعادل بماند که این امر به کاهش استرس آفتاب کمک می‌کند.
6. استفاده از سایه‌بان یا توری‌های سایه‌دار
   اگر گیاه در محیطی با نور شدید است، نصب توری شید ( فیلتر کردن نور خورشید ) می‌تواند شدت نور خورشید را کم کرده و از آسیب بیشتر جلوگیری کند.

مکمل / روش درمانی	توضیح	نکات مهم استفاده
کودهای آلی ملایم	تامین مواد مغذی به صورت ملایم و طبیعی	کوددهی سنگین در دوره آسیب مناسب نیست
کودهای حاوی پتاسیم	تقویت دیواره‌های سلولی و افزایش مقاومت گیاه	استفاده به اندازه و متناسب با گیاه
محلول‌های آنتی‌اکسیدان و ضد استرس	کاهش آسیب سلولی و کمک به ترمیم برگ‌ها	استفاده طبق دستور و در شرایط لازم
اسپری آب یا محلول مرطوب‌کننده برگ	حفظ رطوبت برگ‌ها و جلوگیری از تشدید آسیب	پاشیدن در صبح زود بهترین زمان است
مالچ یا پوشش خاک	حفظ رطوبت خاک و تعدیل دمای ریشه‌ها	استفاده از مواد طبیعی مثل پوست درخت یا برگ خشک
پوشش محافظ یا توری سایه‌دار	کاهش شدت نور خورشید و محافظت از برگ‌ها	مناسب برای گیاهان حساس به نور شدید

محصولات و درختان حساس به آفتاب‌سوختگی:

در بسیاری از مناطق گرم و آفتابی، نور شدید خورشید باعث آسیب‌ دیدن برگ‌ها، میوه‌ها و بذرهای انواع گیاهان و درختان می‌شود. آفتاب‌سوختگی بسته به نوع گیاه، شدت آن متفاوت است . برخی محصولات مثل گوجه‌فرنگی، فلفل، سیب، انگور، و نهال‌های جوان بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند. برای پیشگیری، می‌توان از روش‌هایی مانند سایه‌بان، پوشش‌های محافظ برگ، و آبیاری دقیق استفاده کرد تا شدت تنش نوری کاهش یابد و کیفیت محصول حفظ شود.

جدول محصولات و درختان حساس به آفتاب‌سوختگی:

نوع محصول/درخت	علائم آفتاب‌سوختگی	شدت آسیب	روش‌های پیشگیری مؤثر
گوجه‌فرنگی 🍅	لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی میوه و برگ	زیاد	سایه‌بان، پوشش کائولین، آبیاری منظم
فلفل دلمه‌ای  🌶️	نرم شدن و سوختگی میوه در نواحی نور‌خورده	زیاد	استفاده از تور سایه، برداشت زودهنگام
انگور 🍇	چروک شدن دانه‌ها، قهوه‌ای شدن پوست دانه‌ها	زیاد	برگ‌دهی متعادل، سایه‌زایی طبیعی برگ
سیب 🍏	ترک‌خوردگی پوست، سوختگی ناحیه در معرض آفتاب	متوسط	محلول‌پاشی با کائولین، مدیریت هرس
خیار 🥒	لکه‌های زرد یا سفید روی برگ و میوه	متوسط	خاک پوش ، آبیاری مداوم
کاهو و سبزیجات برگ‌دار 🥬	سوختگی لبه برگ، خشکی و زردی سریع	زیاد	کشت در فصل خنک‌تر، استفاده از سایه‌بان
نهال‌های جوان 🌱	پژمردگی، زرد شدن برگ، توقف رشد	بسیار زیاد	سایه‌بان، کاشت در ساعات خنک، تغذیه منظم
درخت انار و مرکبات 🍊	سوختگی سطح میوه، ترک‌خوردگی پوست	متوسط	محلول‌پاشی محافظ، برگ‌پوشی مناسب
بادمجان 🍆	سفیدک روی میوه، لکه‌های آفتابی روی برگ‌ها	زیاد	کاشت در سایه‌نیمه، حفظ رطوبت خاک

گل‌ها و گیاهان زینتی حساس به آفتاب‌سوختگی:

گیاهان زینتی، به‌ویژه دسته‌هایی که به شرایط خنک و نیم‌سایه  عادت دارند، در برابر تابش مستقیم و شدید نور خورشید دچار آفتاب‌سوختگی می‌شوند. این آسیب با  علائمی مانند سوختگی لبه برگ،رنگ‌پریدگی، چروک شدن گلبرگ‌ها یا پژمردگی زودرس دیده می‌شود.

• پپرومیا – برگ‌های لطیف داره و نور زیاد باعث لکه‌دار شدن برگ‌ها می‌شه.
• فیتونیا – با برگ‌های نازک و رنگی، سایه‌دوست و بسیار حساس به نور مستقیم
• کالاتیا – برگ‌های پهن و تزیینی که در آفتاب مستقیم می‌سوزه و لبه‌ها قهوه‌ای می‌شن.
• دیفن‌باخیا – به نور زیاد حساسه و برگ‌هاش در برابر آفتاب زرد یا لکه‌دار می‌شن.
• مارانتا (گیاه دعاکننده) – به نور فیلتر شده نیاز داره و آفتاب شدید برگ‌هاش رو می‌سوزونه.

چون در گیاهان زینتی زیبایی ظاهری مهم‌ترین فاکتور برای نگهداری یا فروش است، کوچک‌ترین تغییر ظاهری می‌تواند باعث افت ارزش آن‌ها شود. برای پیشگیری از آفتاب‌سوختگی در گل‌ها و زینتی‌ها، استفاده از پوشش سایه‌دار ، آبیاری اصولی، و پرورش در مکان‌های کنترل‌شده مانند گلخانه‌ها یا فضاهای نیم‌سایه پیشنهاد می‌شود.

نور زیاد یا نور کم؟ رازی مهم برای حفظ سلامت گیاهان شما

آفتاب‌سوختگی وقتی اتفاق می افتد که گیاه در معرض نور مستقیم و شدید خورشید قرار گیرد و باعث ایجاد لکه‌ها و سوختگی روی برگ‌ها و ساقه‌ها شود، در حالی که کمبود نور به دلیل دریافت ناکافی نور، موجب رشد ضعیف و غیرطبیعی گیاه با علائمی مثل باریک شدن ساقه‌ها و رنگ‌پریدگی برگ‌ها می‌شود.

گیاهان و محصولات و درخچه های زینتی حساس به آفتاب‌سوختگی در اقلیم شیراز:

شهر شیراز، در استان فارس، برای پرورش انواع گیاهان چه در خانه، چه در باغ و حتی روی بالکن ها بسیار مناسب است با هوای گرم و خشک در تابستان و آفتاب مستقیم در بیشتر روزهای سال، شرایطی دارد که می‌تواند منجر به آفتاب‌سوختگی در بسیاری از محصولات، درختان میوه و گیاهان زینتی شود. شدت تابش نورخورشید، به‌ویژه در خرداد تا شهریور، باعث بروز علائمی مانند سوختگی سطحی میوه، زردی برگ، ترک‌خوردگی پوست، و کاهش کیفیت ظاهری می‌شود.

نوع گیاه / درخت / زینتی	علائم آفتاب‌سوختگی در اقلیم شیراز	شدت آسیب	روش‌های پیشگیری مناسب برای شیراز
انگور (رایج در باغات شیراز)	چروک شدن و قهوه‌ای شدن دانه‌ها، سوختگی برگ‌ها	زیاد	سایه‌زایی برگ‌ها، هرس متعادل، محلول‌پاشی با کائولین
انار (محصول سنتی شیراز)	ترک‌خوردگی میوه، سیاهی پوست، خشک شدن سرشاخه‌ها	زیاد	آبیاری منظم، استفاده از پوشش‌برگ طبیعی
مرکبات (لیمو شیرین، نارنگی)	لکه‌های قهوه‌ای روی میوه، ریزش برگ در ظهرهای داغ	متوسط	سایه‌بان سبک، آبیاری عصرگاهی
گوجه‌فرنگی (در مزارع فصلی اطراف شیراز)	لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی میوه، خشک شدن سرشاخه‌ها	زیاد	توری سایه‌دار، مالچ‌پاشی، زمان‌بندی آبیاری
بادمجان و فلفل	نرمی و سوختگی سطحی میوه‌ها، برگ‌سوزی	زیاد	کشت در ردیف‌های سایه‌دار، آبیاری صبح‌گاهی
درخت سیب و گلابی (در مناطق خنک‌تر اطراف)	آفتاب‌سوختگی پوست میوه، ترک‌خوردگی، زردی برگ‌ها	متوسط	محلول‌پاشی کائولین، فاصله مناسب در کاشت
گل رز زینتی (رایج در حیاط‌های شیراز)	سوختگی لبه گلبرگ‌ها، پژمردگی سریع گل در ظهرها	متوسط	نیم‌سایه، آبیاری صبح زود،  پوش خاک
شمعدانی و حسن یوسف (آپارتمانی و فضای سبز)	تغییر رنگ برگ، ریزش برگ، کاهش شادابی	زیاد	نگهداری در مکان نیم‌سایه، پرهیز از نور مستقیم ظهر
نخل شامادورا و اریکا (زینتی‌های پرکاربرد)	قهوه‌ای شدن نوک برگ‌ها، خشک شدن برگ‌های پایینی	زیاد	آبیاری با حفظ رطوبت محیط، فیلتر نور مستقیم
درخت نارون و توت (در معابر شیراز)	زردی ناگهانی برگ، خشک شدن نوک‌ها، ریزش برگ در گرمای ظهر	متوسط	آبیاری عصرگاهی، حفظ سایه‌انداز طبیعی در اطراف

گیاهان حساس‌تر در این اقلیم شامل گوجه‌فرنگی، انگور، انار، مرکبات، گل رز، شمعدانی و نخل‌های زینتی هستند. برای کاهش آسیب، استفاده از توری سایه‌انداز، محلول‌های ضد آفتاب گیاهی مانند خاک رس سفید (کائولین)، و آبیاری دقیق و منظم در ساعات خنک روز توصیه می‌شود.   با کمی توجه بیشتر و انجام مراقبت‌های ساده، باغداران شیراز می‌توانند گیاهان خود را از آفتاب‌سوختگی محافظت کنند. این کار فقط نیازمند شناخت و رعایت نکات ساده‌ای است که هم برای گیاه و هم برای شما موثر خواهد بود.

نقش نوع گیاه و مقاومت ژنتیکی در برابر آفتاب‌سوختگی

همه گیاهان به یک اندازه در برابر آفتاب‌سوختگی حساس نیستند. برخی گونه‌ها به‌صورت طبیعی توان بیشتری برای تحمل نور شدید دارند و کمتر دچار آسیب می‌شوند. این مقاومت ممکن است به دلیل ضخامت بیشتر برگ‌ها، توانایی بهتر در حفظ رطوبت، یا داشتن رنگدانه‌های محافظ در برابر نور باشد. هنگام انتخاب نوع گیاه برای مناطق گرم و آفتابی، توجه به این ویژگی‌ها اهمیت زیادی دارد تا محصول نهایی سالم‌تر و پربازده‌تر باشد.

روش‌های پیشرفته و مدرن برای پیشگیری از آفتاب‌سوختگی

برای کاهش آسیب‌های ناشی از نور شدید خورشید، روش‌ها و فناوری‌های جدیدی به کار گرفته شده‌اند. مثلاً استفاده از شید گلخانه یا فیلترهای نوری می‌تواند شدت تابش خورشید را روی گیاه کاهش دهد. در بعضی موارد، از اسپری‌هایی استفاده می‌شود که سطح برگ را می‌پوشانند و نور اضافی را بازتاب می‌دهند تا گیاه خنک‌تر بماند. همچنین سیستم‌های آبیاری هوشمند به‌کار گرفته می‌شوند تا گیاه همواره رطوبت کافی داشته باشد و در برابر نور مستقیم خورشید مقاوم‌تر شود.

تأثیر آفتاب‌سوختگی بر کیفیت محصول

در گیاهانی که برای مصرف خوراکی یا اهداف زینتی پرورش داده می‌شوند، ظاهر برگ‌ها و میوه‌ها نقش مهمی در فروش و بازارپسندی دارد. وقتی آفتاب‌سوختگی باعث تغییر رنگ، خشک‌شدگی یا لکه‌دار شدن برگ‌ها و میوه‌ها شود، محصول از نظر ظاهری کیفیت خود را از دست می‌دهد و ممکن است دیگر قابل‌فروش نباشد. حتی اگر طعم یا ارزش تغذیه‌ای حفظ شده باشد، شکل و ظاهر نامناسب باعث می‌شود مشتری‌ها آن را نپذیرند. این موضوع در محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، انگور، سبزیجات یا گل‌های تزئینی، می‌تواند زیان اقتصادی زیادی به همراه داشته باشد.

دلایل کلی ایجاد آفتاب‌سوختگی در گیاهان با توجه به شرایط

1.  نور خورشید در تابستان خیلی شدید و طولانی است. گاهی دمای هوا بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رود و این یعنی گیاهان باید شرایط سختی را تحمل کنند.
2.  هوای خشک در بعضی مناطق باعث می‌شود آب موجود در برگ‌ها به سرعت تبخیر شود و گیاهان مقدار زیادی رطوبت از دست بدهند. اگر خاک هم خشک باشد، گیاه توانایی جبران این کمبود آب را ندارد
3. انتقال ناگهانی گیاهان از محیط‌های سایه‌دار یا داخل خانه به مکان‌های کاملاً آفتابی است که بدون دوره سازگاری اتفاق می‌افتد. این جابه‌جایی سریع باعث می‌شود که برگ‌ها آسیب ببینند، مخصوصاً در گیاهان جوان و نشاءها که برگ‌هایشان نازک و حساس است و خیلی راحت‌تر آسیب می‌خورند.